Cənubi Qafqazda İttifaqlar dəyişir: Yeni dövr başlayır - ŞƏRH

İran Prezidenti Məsud Pezeşkianın Azərbaycana rəsmi səfəri Cənubi Qafqazda regional əməkdaşlıqla bağlı müzakirələri yenidən gündəmə gətirdi. Bu səfər fonunda xüsusilə “3+3” formatının canlanması real görünür.

İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Türkiyə Prezidentinin təşəbbüsü ilə irəli sürülən “3+3” formatı – Azərbaycan, Ermənistan, Gürcüstan, Rusiya, İran və Türkiyəni əhatə edən əməkdaşlıq platforması kimi nəzərdə tutulur. Məqsəd: bölgədə sabitlik və qarşılıqlı faydalı iqtisadi əlaqələrin qurulmasıdır.

Azərbaycan və Türkiyə bu təşəbbüsə qəti dəstək verir, digər ölkələr – xüsusən Rusiya və İran – da maraqlı tərəf kimi çıxış edirlər. Gürcüstanın isə Rusiya faktoruna görə tərəddüdləri qalır. Buna baxmayaraq, onun iştirakı istisna edilmir. Əks təqdirdə, “3+2” modeli müzakirəyə çıxarıla bilər.

Azərbaycan bölgənin siyasi və iqtisadi mərkəzlərindən biri olaraq bu təşəbbüsün həm memarı, həm də əsas icraçısıdır. Bakı üçün bu format regional iqtisadi inteqrasiya, nəqliyyat əlaqələrinin genişlənməsi və siyasi nüfuzun möhkəmlənməsi baxımından strateji əhəmiyyət daşıyır.

Regionun altı ölkəsinin ümumi iqtisadiyyatı təqribən 3 trilyon dollar təşkil edir – bu, dünya üzrə ilk beşlikdə yer alacaq gücdədir. Üstəlik, bu ölkələrin:

14,7%-i dünya neft ehtiyatlarına,

42,1%-i dünya təbii qaz ehtiyatlarına malikdir.

Bu isə “3+3” platformasının yalnız siyasi deyil, həm də iqtisadi bir supergüc halına gələ biləcəyini göstərir.

Formatın uğurla reallaşması üçün əsas şərtlərdən biri Zəngəzur dəhlizinin açılmasıdır. Bu layihə:

Azərbaycan və Türkiyəni birləşdirəcək,

Ermənistan üçün iqtisadi alternativlər yaradacaq,

Rusiya və İran üçün strateji bağlantılar təmin edəcək.

2020 və 2021-ci illərdə imzalanmış üçtərəfli bəyanatlarda dəhlizin əhəmiyyəti xüsusi qeyd olunub.

Rəsmi Bakı və Ankara açıq şəkildə bildirir: Ermənistan yalnız işğalçı siyasətdən əl çəkərsə və sülh sazişinə razılıq verərsə, bu regional təşəbbüslərin faydasını görə bilər. Əks halda, Ermənistan dalan vəziyyətindən çıxmaq şansını əldən verə bilər. İran və Ermənistan hələlik dəhliz layihəsinə müqavimət göstərsələr də, Rusiya və İranın strateji maraqları bu prosesdə önə çıxır. Xüsusilə Moskvanın bu dəhliz vasitəsilə Gürcüstana alternativ yollar qazanmaq istəyi İrəvan və Tehrana təsir edəcək əsas amillərdəndir.

TƏHLİL ANALİTİK QRUP