Cənubi Qafqazda reallıq Avropadan güclü çıxdı - TƏHLİL

Cənubi Qafqazda sülhün təmini bu gün təkcə regional təhlükəsizlik məsələsi olmayıb, qlobal geosiyasi sabitlik və əməkdaşlıq baxımından mühüm əhəmiyyət daşıyır. İkinci Qarabağ müharibəsi və lokal antiterror tədbirlərindən sonra formalaşan yeni geosiyasi reallıq artıq bütün dünyada qəbul olunur: 8 avqust tarixində ABŞ-nin iştirakı ilə Vaşinqton şəhərində Azərbaycanla Ermənistan arasında əldə olunan razılaşmalar bunu bir daha təsdiq edib.

Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyev avqustun 28-də Avropa İttifaqının Cənubi Qafqaz üzrə xüsusi nümayəndəsi Maqdalena Qrononu qəbul edərkən Vaşinqton razılaşmalarının regionda sülhün bərqərar olması baxımından əhəmiyyətini bir daha vurğulayıb. Dövlətimizin başçısı ABŞ-nin bu prosesdə oynadığı rolu sülh danışıqlarının irəlilədilməsi baxımından xüsusi qeyd edib. Bildirib ki, Yekun Sülh Sazişinin paraflanması, eyni zamanda, iki ölkənin ATƏT-in Minsk qrupunun ləğvinə dair birgə müraciəti bölgədə dayanıqlı sabitlik və təhlükəsizlik üçün əsaslı zəmin formalaşdırır.

Minsk qrupu uzun illər ərzində fəaliyyətsizliyi və səmərəsiz təşəbbüsləri ilə sülh prosesinə hansısa töhfə verməyib. Əksinə, qurumun tərəfkeşliyi qondarma “status-kvo”nun saxlanılmasına, Ermənistanın işğalçı siyasətini davam etdirməsinə, beynəlxalq hüququn kobud şəkildə pozulmasına gətirib çıxarıb. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra isə həmsədrlik institutunun funksional əhəmiyyətinin qalmadığı bir daha təsdiqlənib. Hər iki ölkənin birgə müraciəti əsasında Minsk qrupunun rəsmən ləğvinin sülh quruculuğu yolunda mühüm addım olacağı şübhəsizdir.

Avropa İttifaqının xüsusi nümayəndəsi Maqdalena Qrononu öz növbəsində Vaşinqtonda Ermənistanla münasibətlərin normallaşdırılması, sülh gündəliyi ilə bağlı əldə edilmiş mühüm nəticələr münasibətilə Prezident İlham Əliyevi təbrik edib. Prosesin regionda davamlı sülhün təmin olunmasına sanballı töhfə verdiyini vurğulayan qonaq Avropa İttifaqına üzv dövlətlərin əldə olunmuş razılaşmaları dəstəklədiklərini bildirib. Maqdalena Qrono, həmçinin Avropa İttifaqının iki ölkə arasında razılaşdırılmış məsələlərin, o cümlədən nəqliyyat dəhlizinin həyata keçirilməsi prosesinə dəstək verməyə hazır olduğunu qeyd edib.

Bu açıqlama Avropa İttifaqının son illərdəki qərəzli mövqeyindəki əsaslı dəyişikliyin təzahürü kimi diqqəti cəlb edir. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Fransanın siyasi təsiri altında ermənipərəst mövqe tutan, ölkəmiz əleyhinə qərəzli bəyanatlar səsləndirən, qətnamələr qəbul edən təşkilat hazırda Azərbaycanın formalaşdırdığı yeni geosiyasi reallığı qəbul etməyə məhkumdur. Avropa İttifaqı Parlamentinin son illərdə ölkəmiz əleyhinə məkrli fəaliyyəti rəsmi Bakıda xüsusilə hiddət və haqlı narazılıq doğurub.

Xatırlatmaq yerinə düşər ki, ötən il oktyabrın 14-də Prezident İlham Əliyev Belçika Krallığının ölkəmizdə yeni təyin olunmuş fövqəladə və səlahiyyətli səfiri Julyen de Freponun etimadnaməsini qəbul edərkən Avropa İttifaqının nümayiş etdirdiyi qeyri-məhsuldar yanaşmanın etimadsızlıq yaratdığını, təşkilatı normallaşma prosesindən təcrid etdiyini açıq bildirib: “Mən tövsiyə edərdim ki, Avropa İttifaqı və Azərbaycan əməkdaşlığının davam etdirilməsi naminə Fransanın yolu ilə gedilməsin, özlərini Fransanın təsirinə salmasınlar. Çünki Fransanın Ermənistan-Azərbaycan münasibətlərinin normallaşdırılması ilə bağlı siyasəti destruktiv siyasət olub və tamamilə bu cür də qalmaqdadır”.

Son aylara qədər Azərbaycanı əsassız şəkildə ittiham edən, Ermənistanın mənafeyindən çıxış edən Avropa İttifaqı və onun əlaqəli strukturları 8 avqust tarixli Vaşinqton razılaşmlarından sonra “mat vəziyəti”nə düşüb. Avropa İttifaqı rəsmiləri artıq çox yaxşı başa düşür ki, Vaşinqton razılaşmaları fonunda regiondakı mövcud reallığı dəyişməyə yönəlmiş istənilən cəhd uğursuzluğa məhkumdur. Dayanıqlı sülh və sabitlik yalnız tərəflərin biri-birinin ərazi bütövlüyünü və suverenliyini tanıması fonunda mümkündür.

Fransanın mövqeyindəki dəyişikliklər diqqəti xüsusilə cəlb edir. Uzun illərdir ki, Ermənistanın işğalçı və separatçı siyasətini dəstəkləyən, Avropa İttifaqı çərçivəsində Azərbaycana qarşı qərəzli qətnamələrin müəllifi olan Fransa Vaşinqton razılaşmalarını dəstəklədiyini bəyan edir. Rəsmi Paris anlayır ki, ABŞ-nin vasitəçiliyi ilə əldə edilən uğurlu nəticələrə qarşı çıxmaq, Ermənistanın da imza atdığı razılaşmanın legitimliyini hansısa formada şübhə altına almaq qeyri-ciddi və mənasız addım olar.

Vaşinqtonda paraflanan Yekun Sülh Sazişinin mühüm bəndlərindən biri də sərhədyanı ərazilərdən xarici hərbi kontingentin çıxarılmasını nəzərdə tutur. Rəsmi Bakı Avropa İttifaqının “müşahidə missiyası” adı altında sərhədlərimizi mütəmadi olaraq yaxıngörmə cihazları ilə izləyən, kəşfiyyat məlumatları toplamağa çalışan hərbi kontigentin Azərbaycanın sərhədlərinə yaxın ərazilərdən tamamilə kənarlaşdırılmasını və pozucu fəaliyyətinə son qoyulmasını tələb edir. Bu razılaşmalar həm də Avropa İttifaqının Ermənistandakı hərbi missiyasının perspektivsizliyini sübut edir.

Hazırkı reallıqda Avropa İttifaqının Zəngəzur Dəhlizini – yeni adı ilə “Tramp sülh və rifah yolu”nu (TRIPP) dəstəkləməkdən savayı yolu qalmayıb. Belə ki, ölkəmizin iştirakı olmadan Cənubi Qafqazda nəqliyyat-kommunikasiya əlaqələrinin tam şəkildə bərpası, əməkdaşlığın dərinləşməsi qeyri-mümkündür. Eyni zamanda, Avropa ölkələri üçün də bu layihənin əhəmiyyəti danılmazdır. Bir yol Asiyadan Avropaya alternativ çıxışı təmin etməklə yanaşı, enerji, ticarət və digər sahələrdə əməkdaşlığı gücləndirəcək. Məhz buna görə də Avropa İttifaqı yeni yolu sülhün, rifahın və əməkdaşlığın təminatına çevriləcək layihə kimi dəyərləndirir və onun reallaşmasına dəstəyini ifadə edir.

Göründüyü kimi, Vaşinqton razılaşmaları yalnız Azərbaycan və Ermənistan arasında deyil, həm də Brüssel-Bakı münasibətlərində yeni səhifə açıb. Avropa İttifaqı hər cür qərəz və məkrdən qurtularaq, Cənubi Qafqazda sülhyaratma proseslərinə dəstək verməyə, neytrallığı qorumağa çalışır. Azərbaycan prinsipial siyasəti, ardıcıl diplomatiyası ilə təşkilatı yeni reallıqlarla barışmağa məhkum edir.

MTM Analitik Qrupu