ABŞ-nin Venesuelaya hərbi müdaxilə ehtimalı - ŞƏRH

Son zamanlar ABŞ-nin Venesuela ətrafında hərbi fəaliyyətini artırması və bu fəaliyyətləri "narkoterrorizmə qarşı mübarizə" ilə əsaslandırması beynəlxalq münasibətlərdə gərginliyi artırır. ABŞ hökumətinin Venesuela prezidenti Nikolas Maduro və onun hökumətini "narkokartel" adlandırması və hətta onun başına 50 milyon dollar mükafat qoyması bu müdaxilənin sadəcə hüquqi yox, həm də ciddi siyasi və strateji məqsədlər daşıdığını göstərir. Venesuela sahillərinə ABŞ hərbi gəmilərinin göndərilməsi isə bu ritorikanın real hərbi əməliyyatlara çevrilməsinin mümkünlüyünə işarədir.

Məqsədlər və bəhanələr

ABŞ rəsmiləri Venesuelaya qarşı hərbi təhdidləri əsaslandırmaq üçün iki əsas arqument irəli sürür: Narkoterrorizmlə mübarizə və demokratiyanın bərpası.

Venesuela hökumətinin, xüsusilə də yüksək rütbəli məmurların narkotik qaçaqmalçılığı ilə əlaqəli olduğu iddia edilir. Bu ittihamlar, beynəlxalq ictimaiyyətin müdaxiləni dəstəkləməsi üçün əxlaqi və hüquqi zəmin yaratmağa hesablanıb.

ABŞ uzun müddətdir ki, Maduro hökumətini qanunsuz və qeyri-demokratik rejim hesab edir. Müdaxilə ssenarisində, bu hərəkət "demokratiyanı bərpa etmək" və Venesuela xalqına "yardım etmək" adı altında təqdim edilə bilər.

Lakin, bu bəhanələrin arxasında daha dərin və strateji maraqlar dayanır. Analitiklər bu vəziyyəti İraq və Liviya kimi ölkələrdəki əvvəlki müdaxilələrlə müqayisə edirlər. Hər iki halda da müdaxilə rəsmi olaraq insan haqlarının müdafiəsi və ya terrorizmlə mübarizə kimi bəhanələrlə əsaslandırılsa da, nəticədə geosiyasi və iqtisadi maraqlar ön plana çıxıb.

Hərbi hazırlıq və regional gərginlik

ABŞ-nin hərbi fəaliyyətinə cavab olaraq, Venesuela prezidenti Nikolas Maduro Bolivariya Milli Milis qüvvələrinin səfərbərliyini elan edib. Ölkənin silahlı birləşmələri müdafiəyə fəal şəkildə hazırlaşır. Bu hərbi mobilizasiya, Vaşinqtondan gələn təhdidin Venesuela tərəfindən çox ciddi qəbul edildiyini göstərir.

Bu vəziyyət fonunda regionun digər aktorları da prosesə cəlb olunur. Meksika və digər Latın Amerikası ölkələri açıq şəkildə xarici hərbi müdaxiləyə qarşı çıxırlar. Onlar münaqişənin dinc yolla həllini tələb edir və Venesuelanın suverenliyinə hörmət edilməsini istəyirlər.

Strateji və iqtisadi maraqlar

Venesuela neft ehtiyatlarına görə dünyanın ən zəngin ölkələrindən biridir. İndiki vəziyyətdə ABŞ üçün əsas strateji məqsədlərdən biri enerji resurslarına nəzarətdir. Venesuela neft sənayesinə nəzarəti ələ keçirmək, ABŞ-nin enerji təhlükəsizliyini təmin etmək və neft bazarında geosiyasi təsirini artırmaq üçün kritik əhəmiyyətə malikdir.

Həmçinin Çin və Rusiyanın təsirinin azaldılması da əsas məqsədlərdən biridir. Venesuela Rusiya və Çin ilə sıx iqtisadi və hərbi əlaqələrə malikdir. ABŞ üçün Venesueladakı hökumət dəyişikliyi bu ölkələrin Latın Amerikasındakı təsirini zəiflətmək üçün vacib bir imkan ola bilər.

Latın Amerikası ABŞ-nin ənənəvi təsir zonası hesab edilir. Venesuelada hərbi müdaxilə, regionda ABŞ-nin hegemoniyasını bərpa etmək və Vaşinqtonun maraqlarına zidd olan hərəkətlərin qarşısını almaq üçün bir xəbərdarlıq siqnalı ola bilər.

Müdaxilənin nəticələri

ABŞ-nin Venesuelaya hərbi müdaxiləsi bir sıra ciddi nəticələrə səbəb ola bilər:

Regional sabitliyin pozulması: Müdaxilə Venesuelada uzunmüddətli vətəndaş müharibəsinə, regionda qeyri-sabitliyə və qaçqın axınına səbəb ola bilər.

Rusiya və Çinin reaksiyası: Rusiya və Çin Venesuelanı dəstəklədiklərindən, ABŞ-nin hərbi əməliyyatlarına cavab olaraq diplomatik mövqe nümayiş etdirə və ya Maduro hökumətinə hərbi dəstək verə bilərlər. Bu, qlobal gərginliyi xeyli artıra bilər.

Beynəlxalq hüququn pozulması: BMT Təhlükəsizlik Şurasının sanksiyası olmadan bir ölkənin suverenliyinə hərbi müdaxilə beynəlxalq hüquq normalarını kobud şəkildə pozmaq deməkdir. Bunun BMT-nin roluna və beynəlxalq münasibətlərin onsuz da zəifləyən əsas prinsiplərinə yeni zərbə vuracağı şübhə doğurmur.

Nəticə olaraq ABŞ-nin Venesuelaya qarşı atdığı addımlar sadəcə narkokartellərlə mübarizə deyil, həm də Latın Amerikasında geosiyasi üstünlük uğrunda aparılan mübarizənin bir hissəsidir. Müdaxilə bəhanələri nə olursa olsun, bu cür hərbi fəaliyyət Venesuela üçün xaos, region üçün qeyri-sabitlik və bütün dünya üçün yeni bir böhran mənbəyi vəd edir.

Azadxan Axundov