Rusiya-Ukrayna müharibəsinin mümkün sülh ssenariləri - ŞƏRH

Son günlərdə beynəlxalq mediada, xüsusilə "The Daily Telegraph" və "WSJ" qəzetlərinin yaydığı məlumatlar, Ukrayna münaqişəsinin həlli ilə bağlı mürəkkəb bir siyasi prosesin getdiyini göstərir. Bu məlumatlara görə, Ukrayna Prezidenti Volodimir Zelenski müharibənin dayandırılması üçün bəzi ərazilərin güzəştə getməsinə razılaşa bilər. Lakin bu razılaşmanın şərtləri və Donald Tramp ilə Vladimir Putinin görüşü, regional vəbeynəlxalq siyasətdə ciddi dəyişikliklərə səbəb olabilər.

Zelenskinin şərtləri

"The Daily Telegraph"ın məlumatına əsasən, Zelenski avropalı müttəfiqlərinə müharibənin dayandırılması və hazırda Rusiyanın nəzarətində olan ərazilərin güzəştə getməsi imkanını etiraf edib. Bu, Ukraynanın indiyə qədərki "bütün ərazilərin azad edilməsi" prinsipindən fərqli bir yanaşmadır. Bu qərarın əsasında, cəbhə xəttinin dondurulması və bu yolla müharibənin dayandırılması məqsədi durur. Bununla yanaşı, Zelenski açıq şəkildə bildirir ki, Trampın hazırda Ukraynanın nəzarətində olan hər hansı bir ərazini güzəştə verməyi təklif etdiyi halda, Kiyev heç bir razılaşmaya getməyəcək. Bu mövqe, Ukraynanın öz ərazi bütövlüyünü tam şəkildə qorumaq istəyini, eyni zamanda müharibənin dağıdıcı təsirlərini nəzərə alaraq, realistik bir sülh yolunu tapmaq cəhdini əks etdirir. Kiyev, bu güzəştlər müqabilində güclü təhlükəsizlik zəmanətləri və NATO-ya üzvlük yolunun açılmasını istəyir.

Tramp və Putin görüşü

15 avqust tarixində Alyaskada baş tutacağı gözlənilən Tramp-Putin görüşü, Ukrayna məsələsində qlobal diplomatiyada yeni bir səhifə aça bilər. WSJ-nin məlumatına görə, Putin öz növbəsində atəşkəs müqabilində Ukraynanın nəzarətində qalan Donetsk vilayətinin üçdə birinin Rusiyaya verilməsini təklif edib. Bu təklif, Zelenski tərəfindən "torpağımızı Rusiyaya hədiyyə etməyəcəyik" deyərək qəti şəkildə rədd edilib. Digər tərəfdən, bəzi avropalı məmurlar, Ukraynanın bütün Donetsk vilayətini Rusiyaya verməsi qarşılığında Rusiyanın Xerson və Zaporojye vilayətlərinin işğal olunmuş hissələrindən qoşunlarını çıxarması kimi bir variantı da nəzərdən keçirirlər. Bu variantlar, danışıqların nə qədər mürəkkəb və çoxşaxəli olduğunu göstərir.

Beynəlxalq normalara zərbə və təhlükəli presedent

Əgər Tramp beynəlxalq hüquqa əsaslanmayan, məcburiyyət altında ərazi güzəştlərini dəstəkləyən bir razılaşmaya vasitəçilik etsə, bu, yalnız Ukrayna üçün deyil, bütün dünya üçün təhlükəli bir presedent yarada bilər. Bu cür "sövdələşmələr" gələcəkdə hər hansı birgüclü dövlətə, özündən zəif qonşusunun ərazilərini işğal edib, sonra da həmin işğalı beynəlxalq razılaşma ilə leqallaşdırmaq imkanı verə bilər. Bu, beynəlxalq münasibətlərin əsas prinsiplərindən biri olan ərazi bütövlüyü və suverenlik prinsipinə ciddi zərbə olar. Müharibəyə və gücə əsaslanan bu cür "həll yolları" gələcəkdə digər ölkələri də oxşar vəziyyətlə üz-üzə qoya bilər. Belə bir razılaşma beynəlxalq hüquq sisteminin etibarlılığını şübhə altına alacaq və gələcək münaqişələrin zorakılıq yolu ilə həllinə zəmin yarada bilər.

Nəticə etibarilə, yayılan məlumatlar sülhə doğru aparan yolların mürəkkəb olduğunu göstərir. Həm Zelenskinin mövqeyi, həm də Tramp-Putin görüşünün potensial nəticələri, Cənubi Qafqazda və digər regionlarda baş verəcək hadisələrə də ciddi təsir göstərə bilər.

Azadxan Axundov