Prezidentin “geri qalmamalıyıq” mesajı: süni intellekt əsrinə keçid - TƏHLİL

Prezident İlham Əliyevin Azərbaycan Milli Elmlər Akademiyasının 80 illiyinə həsr olunmuş yığıncaqda səsləndirdiyi “Süni intellekt... Biz burada geri qalmamalıyıq” fikri təkcə texnoloji çağırışın ifadəsi deyil. Bu bəyanat, əslində, ölkənin gələcək inkişaf modelində yeni mərhələnin başlanğıcına işarədir. Prezidentin çıxışı süni intellektin artıq sadəcə elmi-fantastik mövzu deyil, milli inkişafın strateji prioritetinə çevrildiyini göstərir.

Dövlət başçısının “Biz hər zaman əsas aparıcı xəttin arxasınca gedirik və geri qalmamalıyıq” ifadəsi Azərbaycanın texnoloji modernləşmə siyasətinin ideoloji mahiyyətini açır. Burada iki vacib məqam önə çıxır: qlobal trendlərlə ayaqlaşmaq və milli intellektual potensialı səfərbər etmək.

Prezidentin “mainstream” anlayışına istinad etməsi texnoloji modernizmin beynəlxalq kontekstə inteqrasiyası kimi qiymətləndirilə bilər. Süni intellekt artıq yalnız elmi istiqamət deyil, həm də iqtisadi strukturun yenidən formalaşmasının mərkəzinə çevrilib. Əmək bazarındakı transformasiya, istehsal proseslərinin avtomatlaşdırılması və dövlət idarəçiliyində qərar qəbuletmənin rəqəmsallaşması bu reallığın göstəricisidir.

Azərbaycan son illərdə “ağıllı şəhər”, “rəqəmsal dövlət”, “elektron hökumət” və “Azerspace” kimi layihələrlə bu sahəyə möhkəm zəmin yaradıb. Prezidentin çıxışı isə bu proseslərin növbəti mərhələsini – süni intellekt əsaslı iqtisadiyyat dövrünü anons edir.

Prezident İlham Əliyevin çıxışının AMEA-nın yubileyi fonunda səsləndirilməsi simvolik məna daşıyır. Bu, həm Akademiyanın tarixi roluna hörmətin ifadəsidir, həm də qarşısında yeni vəzifələr qoyur. AMEA artıq klassik elmi mərkəz olmaqdan çıxmalı, rəqəmsal elmin strateji laboratoriyasına çevrilməlidir.

Prezidentin Azərbaycan alimlərinin bu prosesdə fəal iştirakı ilə bağlı fikirləri göstərir ki, məqsəd texnologiyanın sadəcə idxalı deyil, yerli intellektual məhsulun yaradılmasıdır. Başqa sözlə, Azərbaycan süni intellekt sahəsində istehlakçı deyil, istehsalçı dövlət olmağı hədəfləyir.

Dünya süni intellekt yarışında strateji mərhələyə daxil olub. ABŞ, Çin, Cənubi Koreya, İsrail və Sinqapur kimi ölkələr süni intellekti milli təhlükəsizlik və iqtisadi müstəqillik məsələsi kimi dəyərləndirirlər. Azərbaycan üçün də bu yarışda geri qalmaq uzunmüddətli perspektivdə iqtisadi və informasiya müstəqilliyini zəiflədə bilər.

Bunun qarşısını almağın yeganə yolu dövlət və özəl sektor əməkdaşlığını gücləndirmək, süni intellekt üzrə ixtisaslaşmış milli mərkəzlər yaratmaq, həmçinin süni intellekt etikası, kibertəhlükəsizlik və hüquqi tənzimləmə mexanizmlərini formalaşdırmaqdır. Prezidentin “dövlət bu sahədə lazımi addımları atır” fikri artıq bu istiqamətdə institusional siyasətin mövcudluğunu göstərir.

Azərbaycan gəncliyinin STEM istiqamətlərinə yönləndirilməsi, universitetlərdə süni intellekt ixtisaslarının açılması və beynəlxalq tədqiqat mərkəzləri ilə əməkdaşlığın gücləndirilməsi bu çağırışın praktik addımlarıdır. Süni intellekt dövrü Azərbaycanın dövlət siyasətində post-neft mərhələsinin ideoloji çərçivəsini formalaşdırır.

Əgər neft əsri fiziki resurslara əsaslanırdısa, süni intellekt əsri bilik və məlumat resurslarına söykənir. Bu mənada süni intellekt Azərbaycanın gələcək “enerji mənbəyi” olacaq. Elm və texnologiya dövlətin iqtisadi mühərrikinə çevriləcək, alimlər və innovatorlar isə yeni dövrün sərvət istehsalçıları kimi ön plana çıxacaqlar.

MTM Analitik Qrupu